Jak uczyć dorosłych? Powstał projekt podnoszący poziom kompetencji edukatorów
Nauczanie osób dorosłych wymaga szczególnych kompetencji. Jest ono wyzwaniem tym większym, gdy gra toczy się o włączenie społeczne osób o mniejszych szansach, a więc m.in. będących w trudnej sytuacji ekonomicznej, niepełnosprawnych, starszych, wykluczonych cyfrowo. Z pomocą edukatorom przychodzi projekt „Edukator filarem włączenia społecznego w edukacji dorosłych”, który koncentruje się na podniesieniu poziomu kompetencji osób uczących dorosłych.
Edukacja dostępna również dla dorosłych
Edukacja dostępna zakłada projektowanie zajęć i rozwijanie stylów nauczania, których celem jest zaspokojenie potrzeb osób pochodzących z różnych środowisk, dysponujących różnymi kompetencjami, a także wykorzystujących zupełnie różne style uczenia się[1]. Koncepcja edukacji dostępnej przewiduje włączenie w system edukacji formalnej lub pozaformalnej nie tylko dzieci i młodzież, ale również osoby dorosłe.
Uczenie się dorosłych przynosi korzyści wykraczające poza samą sferę zawodową. Działania edukacyjne przeznaczone dla osób, które dawno opuściły szkolne mury, nie tylko ułatwiają znalezienie pracy i awans zawodowy, ale także przyczyniają się do osobistego rozwoju, poprawy stanu zdrowia, zwiększania aktywności społecznej i integracji.
Potrzeby dorosłych w edukacji – zasady Malcolma Knowlesa
Co istotne, projektowanie zajęć dla osób dorosłych powinno uwzględniać specyficzne potrzeby, które już w drugiej połowie XX wieku sformułował Malcolm Shepard Knowles, amerykański edukator. Knowles wylicza potrzebę zrozumienia powodów, dla których warto uczyć się konkretnych zagadnień, wykorzystywanie doświadczeń czy podchodzenie do nauki jak do rozwiązywania problemów. Badacz zwraca uwagę, że dorośli osiągają najlepsze wyniki w nauce, kiedy czują, że opanowanie danej kwestii przyniesie im bezpośrednią wartość, a także na istotność motywacji wewnętrznej, która – w przypadku edukacji dorosłych – jest ważniejsza od motywacji zewnętrznej[2].
Dostosowanie metod nauczania do zasad dotyczących kształcenia dorosłych jest rolą edukatorów, którzy powinni budować środowisko wspierające uczenie się, koncentrować się na konkretnych zagadnieniach, przekazywać informacje o korzyściach z nauki, pomagać w precyzowaniu celów kształcenia, dostosowywać się do różnorodności uczestników zajęć oraz – na każdym etapie – dostarczać informację zwrotną osobom uczącym się.
„Edukator filarem włączenia społecznego w edukacji dorosłych”
Wszystkie wymagania stawiane przed edukatorami osób dorosłych pokazują, jak wiele kompetencji muszą posiadać, by skutecznie nauczać swoich podopiecznych. Wobec tego wyzwania powstał projekt „Edukator filarem włączenia społecznego w edukacji dorosłych”, który koncentruje się na zwiększeniu poziomu kompetencji edukatorów osób dorosłych.
Na stronie projektu znajduje się 6 modułów szkoleniowych dla edukatorów, które umożliwiają rozwój umiejętności w obszarze uczenia pełnoletnich. Pierwszy traktuje o skutecznej pracy z osobami dorosłymi w stresujących warunkach, a więc o stresie, utrzymaniu motywacji i zaangażowania oraz zarządzaniu czasem i priorytetami. Scenariusze zajęć dla edukatorów i prezentacje, podobnie jak w pozostałych elementach projektu, są uzupełnione studiami przypadków, podcastami, kartami pracy i infografiką.
Kolejny moduł został poświęcony modelowi dynamiki grupowej. Dzięki załączonym materiałom, edukatorzy dowiedzą się, jakie są koncepcje i zasady dynamiki grupy, jak również zostaną wyposażeni w techniki i narzędzia, z którymi łatwiej im będzie zrozumieć zmieniające się potrzeby osób uczących się w grupach.
Innowacyjne podejścia do edukacji i rozwoju pracy z osobami dorosłymi w niekorzystnej sytuacji to tematy poruszane w trzecim module. Edukatorzy szkoleni na bazie materiałów pozyskają wiedzę i praktyczne umiejętności dotyczące projektowania programów edukacyjnych oraz innowacyjnych metod i technik pracy z dorosłymi o mniejszych szansach. Części modułu są poświęcone m.in. zasadom innowacyjnego podejścia do kształcenia dorosłych i wykorzystaniu technologii w edukacji.
W czwartym module autorzy skupiają się na tym, jak pracować i panować nad koncentracją osób dorosłych z grupy o niekorzystnej sytuacji. Edukatorzy dowiedzą się z niego, jakie są kluczowe funkcje koncentracji uwagi oraz jakimi zasadami rządzi się skupienie zależnie od trudności wykonywanej czynności. To też etap, na którym edukatorzy poznają pryncypia budowania środowiska wspierającego kształcenie dorosłych.
Ocena pracy po realizacji szkolenia stacjonarnego i on-line, a także przygotowywanie szkoleń z użyciem aplikacji i narzędzi internetowych są przedmiotami ostatnich modułów opracowanych w ramach projektu.
Ważnym uzupełnieniem treści prezentowanych w poszczególnych modułach jest przygotowany w ramach projektu raport/podręcznik pt. „Edukator filarem włączenia społecznego w edukacji dorosłych”, który omawia rolę osób edukatorów dorosłych, a także międzynarodowy i europejski kontekst kształcenia osób dorosłych o mniejszych szansach. Publikacja przytacza również dobre praktyki z różnych krajów odnoszące się do integracji dorosłych poprzez edukację.
Dodatkowym elementem projektu „Edukator…” jest gra decyzyjna przedstawiająca 25 problemów lub sytuacji, które mogą wystąpić podczas zajęć. Dzięki narzędziu edukatorzy mogą ćwiczyć odpowiednie zachowania i reakcje np. w razie pojawienia się przeszkód prowadzeniu kursu, wybuchu konfliktu w grupie czy bagatelizowania omawianych tematów przez uczestników szkolenia.
Projekt „Edukator jako filar integracji społecznej w edukacji dorosłych”, współfinansowany przez Unię Europejską, został zrealizowany przez polsko-irlandzko-macedońskie konsorcjum w ramach programu Erasmus+, Akcja 2: Partnerstwa współpracy w sektorze edukacji dorosłych. Podmioty zaangażowane w projekt to: polska Fundacja Edukacji, Rozwoju i Innowacji (lider konsorcjum), irlandzkie centrum szkoleniowe EDU SMART oraz macedońska firma IMPULSI.
Szczegóły są dostępne na stronie FERI: https://feriplatform.org.pl/edukator-filarem-wlaczenia-spolecznego-w-edukacji-doroslych/.
[1] https://accessiblecampus.ca/tools-resources/educators-tool-kit/introduction-accessible-education/